Ken je dat? Mensen die moeite hebben hun plek te nemen, te vinden of te weten? Of makkelijk van hun plek af gaan? Vaak zonder het zelf te beseffen en ongetwijfeld met goede bedoelingen?
Plek is een belangrijk begrip, niet alleen in het systemisch werken. Essentieel is dat je de juiste plek inneemt. Die ene plek die voor jou bedoeld is. Maar wat is daar dan zo moeilijk aan?
Laatst gaven we een workshop bij een organisatie met als titel: wat is jouw plek? Na een korte uitleg over systemisch werken en de basiswetten binding, ordening en balans tekende ik een genogram van een gezin: vader, moeder en een aantal kinderen. De ouders hebben een vaste plek, de kinderen hebben hun eigen plek. De kinderen krijgen door geboren te worden een plek bij hun ouders.
Maar wat gebeurt er vaak als één van de ouders, om welke reden dan ook, niet aanwezig is? Door overlijden, ziekte, echtscheiding of energetisch, bijvoorbeeld als gevolg van een traumatische ervaring? Een kind is bereid uit liefde de plek van de ouder in te nemen, naast de andere ouder. Daarmee gaat het kind van de kindplek af, gaat het uit de kinderrij en komt het op een ouderplek. Dat is belastend. Het kind hoort daar niet, het hoort kind te zijn en geen ouder. Het verstoort de ordening.
Daarna tekende ik een organogram van een leidinggevende met een aantal medewerkers. Stel, je hebt een minder krachtige leider en bent van huis uit gewend van je plek af te gaan. Wat gebeurt er dan? Juist. Precies hetzelfde als thuis. Automatisch ben je bereid taken en verantwoordelijkheden over te nemen. Daarmee ga je uit de rij van je collega’s en kom je bij andere leidinggevenden. Dat kan voor iedereen even een opluchting zijn, er gebeurt tenminste iets, maar vroeg of laat gaat het schuren. ‘Waar bemoei jij je mee? Weet je het soms beter? Dat is niet jouw taak’.
Door van je plek af te gaan loop je het risico te zwaar belast te worden met alle gevolgen van dien: stress, burnout, problemen met collega’s en leidinggevenden. Belangrijk is dus dat je voor jezelf je plek goed afbakent.
Wat volgde was herkenning. We konden als het ware de kwartjes horen vallen. ‘O, werkt dat zo’, hoorden we meerdere malen. Helemaal herkenbaar werd het toen we een kleine opstelling lieten doen waarbij het gezin van herkomst werd neergezet en later ‘de afdeling’. Een boeiende en leerzame vergelijking. En weer de herkenning.
Zo werkt dat dus: wat je vroeger thuis uit liefde en loyaliteit hebt gedaan, herhaal je feilloos op het werk. Omdat je het zo gewend bent. Omdat je het altijd zo hebt gedaan. Maar of het goed is en of het nu nog werkt? Dat is maar de vraag. Veel functioneringsproblemen zijn terug te voeren op het innemen van een plek. Van een verkeerde plek. En als je op een verkeerde plek zit kun je je werk niet goed doen. ‘Plekbesef roept oorspronkelijkheid’, leerde ik ooit. Dat is de kern.
Wat is jouw plek?